Nasza emocjonalna wrażliwość jest kluczem do naszego dobrostanu, choć najczęściej myślimy o niej w kategoriach słabości. Poczucie winy, bezradność, smutek, wstyd, rozpacz często wydają się w naszej ocenie nie na miejscu lub świadczą o tym, że z czymś sobie nie radzimy, nie jesteśmy sobą.
Ale, czy bycie sobą jest zarezerwowane wyłącznie na okoliczności, kiedy przeżywamy radosne i szczęśliwe chwile?
Fakty są jednak takie, że nigdy nie przestajemy być sobą, bo zawsze jesteśmy tym, czego doświadczamy, niezależnie od tego czy są to te lub inne emocje, albo opór przed ich przyjęciem. Odcinając się od emocji odcinamy się od przepływu życiowej energii w nas i w naszym otoczeniu.
Rodzimy się z określonym typem układu nerwowego decydującym o naszej emocjonalnej reaktywności. Są osoby wysoko reaktywne, mające mniejszą odporność na stres, bo ich układ nerwowy jest bardziej pobudliwy. Są osoby nisko reaktywne, które nie doświadczają pobudzenia tak szybko. Większość z nas znajduje się gdzieś pośrodku tych skrajności. Ponadto, ważne są nasze doświadczenia z dzieciństwa, z rodzicami i opiekunami, którzy w większym lub mniejszym stopniu umieli, bądź nie, przyjąć nas z właściwą nam reaktywnością.
Na szczęście, jako dorośli ludzie mamy wciąż możliwość rozwijać w sobie emocjonalną elastyczność. Dzięki niej możemy lepiej radzić sobie z przeciwnościami i stawiać czoła wyzwaniom, które napotykamy na naszej drodze do wykorzystania pojawiających się możliwości.
Kluczem do rozwijania umiejętności psychicznej odporności jest 12 zasobów, które w swojej książce opisał R. Hanson. I są to:
- Współczucie – serdeczna wrażliwość na cierpienie połączona z pragnieniem niesienia pomocy, jeśli oczywiście ktoś jej potrzebuje i o nią poprosi, i są ku temu możliwości. Okazywanie współczucia obniża napięcia i odpręża ciało. Otrzymywanie współczucia wzmacnia – pomaga złapać oddech, odzyskać równowagę, aby móc dalej iść do przodu.
- Uważność – pozwala ona scentrować się w swoim ciele i osadzić w czasie teraźniejszym. Pomaga w trudnej sytuacji znaleźć w sobie i dla siebie odpowiednie schronienie.
- Umiejętność uczenia się – to umiejętność korzystania z pozytywnych doświadczeń, wzbogacania ich, przyjmowania oraz łączenia z trudnymi doznaniami. Trudne doznania mają zostać włączone i zintegrowane w takim zakresie, w jakim jest to korzystne dla naszego rozwoju.
- Siła charakteru – opiera się na cierpliwości, wytrwałości i determinacji, mających źródło w witalności ciała i kontakcie z energią emocji swobodnie płynącą w całym organizmie. Odporność psychiczna jest głęboko zakorzeniona w naszych ciałach. Odwołując się do ciała, jego potrzeb, możemy korzystnie wpływać na własne myśli, uczucia i działania.
- Wdzięczność – gotowość do dziękowania za zwykłe aspekty życia, bez zaprzeczania trudnościom, których też doświadczamy. Polega na docenianiu tego, co pomimo trudności także jest prawdziwe – słoneczny dzień, uśmiech, przyroda, dach nad głową, dobre jedzenie, życzliwość innych. Wyrażając wdzięczność wzmacniamy układ odpornościowy i układ krążenia.
- Wiara w siebie – mamy w sobie 2 głosy: opiekuńczy i krytyczny, każdy ma do odegrania swoją rolę. Opiekuńczy głos niesie współczucie, a wewnętrzny krytyk pomaga rozpoznać to, co warto zmienić. Ważne aby umieć utrzymać równowagę miedzy tymi dwoma głosami. Zauważać u siebie wszelkie przejawy lekceważenia, umniejszania własnego bólu, potrzeb i praw. Obserwowanie wewnętrznego krytyka pozwala na wycofanie się z nadmiernego krytycyzmu i zobaczenie pełnego obrazu siebie. Wewnętrzny krytyk się przydaje, ale jego głos musi zostać urealniony.
- Spokój – ten zasób w dużym stopniu wynika z naszej decyzji. Zatrzymanie fizyczne, chwila ciszy i zaczerpnięcie powietrza, pomaga wnikliwiej przyjrzeć się sytuacji, żeby zrozumieć co się w danym momencie dzieje. Dzięki temu pierwsze fale reakcji „walcz-uciekaj” mogą przejść przez ciało, a napięcie trochę opaść.
- Motywacja – lubię vs chcę – odróżnienie lubienia od chcenia jest kluczowe w procesie trenowania umiejętność wpływania na neuronalne mechanizmy motywacyjne. Chceniu często towarzyszy napięcie, nadmierna determinacja, przymus, które mogą prowadzić do niekorzystnych zachowań, zwłaszcza, jeśli łączy się to z koniecznością natychmiastowego zaspokojenia pragnienia. Ważne więc by rozwijać doświadczenie lubienia czegoś, bez chcenia, aby cieszyć się przyjemnościami, bez nadmiernego napięcia i presji.
- Bliskość – to serce naszej odporności psychicznej. Gdy czujemy się samotni jesteśmy mniej odporni i elastyczni. Bliskie związki z innymi są źródłem naszej mocy i umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Tam, gdzie ludzie są gotowi na autentyczne spotkanie są też współczucie i życzliwość.
- Odwaga – umiejętność stawania we własnej prawdzie i komunikowania jej uczciwie, otwarcie i bez agresji. Warunkiem jest uświadomienie sobie własnych potrzeb, emocji, uczuć i oczekiwań. Nie zmusimy nikogo do traktowania nas w określony sposób, ale możemy powiedzieć jak chcemy być traktowani.
- Aspiracja – nasze najgłębsze tęsknoty i marzenia dotykają najważniejszych potrzeb życiowych – poczucia bezpieczeństwa, naszej godności i bycia w bliskości z innymi ludźmi. Chcemy też osiągać ważne cele. Co uodparnia nas na niepowodzenia? Rozwijanie umiejętności dążenia do czegoś bez przywiązywania się do wyników, ważne aby samo zaangażowanie się miało dla nas sens.
- Szczodrość – dawanie bez oczekiwania czegokolwiek w zamian. Nie musi to być nic materialnego, czasami poświęcenie komuś pełnej uwagi może być największym darem. Jednocześnie ważne jest zadbanie i szczodrość względem siebie. Pomocne w tym procesie będzie zadbanie o swoje granice i pielęgnowanie poczucia własnej autonomii.
Wszystko jest połączone.
Źródła:
Hanson R., Hanson F., „Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia”.
Kulik R. „Wystarczająco dobre życie”.